कांदा पीक नियोजन
रब्बी हंगामातील (Onion cultivation) कांदा रोप लागवडीला यंदा पावसामुळे उशीर झाला आहे. शिवाय पावसामुळे काही रोपही खराब झाले. ज्या भागात पावसाने उघडीप दिली होती त्या भागात कांद्याची लागवड झाली आहे. मराठवाड्यातील अनेक जिल्ह्यांमध्ये कांदा लागवडीची लगबग ही सुरु आहे.
शेतकऱ्यांनी लागवडीपासून काढणीपर्यंत योग्य ती काळजी घेतली तर कांदा पीक उत्पादन वाढेल. त्यामुळे याची लागवड पध्दत ते काढणीपर्यंतचा प्रवास शेतकऱ्यांना माहिती असणे आवश्यक आहे.महाराष्‍ट्रामध्‍ये सुमारे 1 लाख हेक्‍टरवर कांद्याची लागवड केली जाते. यामध्ये (Nashik) नाशिक, पुणे, सोलापूर, जळगांव, धुळे, अहमदनगर सातारा हे जिल्हे कांद्यासाठी प्रसिध्‍द आहेत.
कांदा पीक हवामान परिणाम
कांदा हेक्टरी हिवाळी हंगामातील पिक असून महाराष्‍ट्रातील सौम्‍य हवामानात कांद्याची 2 ते 3 पिके घेतली जातात. कांदा लागवडीपासून 1 ते 2 महिने हवामान थंड लागते. कांदा पोसायला लागताना तापमानातील वाढ कांदा वाढीस उपयुक्‍त असते. पाण्‍याचा निचरा असणारी भुसभूशीत जमिन व सेंद्रीय खतांनी परिपूर्ण असलेली मध्‍यम ते कसदार जमिन कांद्याला चांगली मानवते. या जमिनीत हेक्टरी 40 ते 50 टन शेणखत मिसळल्यास उत्पादनात वाढ होणार आहे.
लागवड कधी करतात
राज्यात कांद्याची लागवड खरीप हंगामात जून ते ऑक्‍टोबर, रब्बी हंगामात नोव्‍हेंबर ते फेब्रूवारी आणि उन्‍हाळी हंगामात जानेवारी ते जून महिन्‍यात करतात. शिवाय बसवंत 780 : खरीप व रब्बी हंगामासाठी ही जात योग्य असून या जातीचा रंग गडद लाल असतो. कांदे आकाराने मध्‍यमहिन्‍यात ते मोठे असतात. या वाणाच्या रोपातून 100 ते 120 दिवसांमध्ये पिक पदरी पडते. तर हेक्टरी उत्पादन 250 ते 300 क्विंटल मिळते. तर एन- 2-4-१ : ही जात रब्बी हंगामासाठी योग्य असून रंग भगवा व विटकरी आहे. कांदा आकाराने मध्‍यम गोल असून साठवणूकींत हा कांदा अतिशय चांगल्‍या प्रकारे टिकतो. ही जात 120 ते 130 दिवसांत तयार होते. हेक्टरी उत्पादन 300 ते 350 क्विंटल मिळते. हेक्टरी 10 किलो बियाणे हे पुरेसे आहे.
कांदा लागवड पध्दती
कांद्यांची रोपे, गादी वाफे तयार करणाऱ्या क्षेत्रााची खोल नांगरट करून कुळवाच्‍या दोन तीन पाळया देऊन जमिन भुसभुशित करावी. गादी वाफा 1 मी रूंद 3 मी लांब 15 सेमी उंच करावा. वाफ्यातील ढेकळे निवडून बाजूला काढावीत. बी उगवल्‍यानंतर गरजेप्रमाणे पाटाने पाणी द्यावे. रोपांना हरबऱ्यासारखी गाठ तयार झाली की रोप लागवडीस योग्य समजावे. रब्‍बीची रोपे 8 ते 9 आठवडयांनी तयार होतात.
आंतरमशागत व किडीचा प्रादुर्भाव
रोपांच्‍या लागवडीनंतर शेतात तण दिसल्‍यास हलकी खुरपणी करावी. काढणीपूर्वी 3 आठवडयांअगोदर पाणी बंद करावे म्‍हणजे पानातील रस कांद्यामध्‍ये लवकर उतरतो आण माना पडून कांदा काढणीस तयार होतो. कांदयावर प्रमुख रोग म्‍हणजे करपा हा रोग बुरशीपासून होतो. पातीवर लांबट गोल तांबूस चटटे पडतात. शेंडयापासून पाने जळाल्‍ यासारखी दिसतात. खरीप कांदयावर या रोगाचा प्रादुर्भाव मोठया प्रमाणावर दिसून येतो. फूलकिडे किंवा अळया हेक्टरी अगदी लहान आकाराचे किटक पातीवरील तेलकट पृष्‍टभागात खरडतात. व त्‍यात स्‍त्रवणारा रस शोषतात. त्यामुळे पातीवर पांढरे ठिपके पडतात.
खते व पाणी व्यवस्थापन
कांदा पिकास हेक्टरी 50 किलो नत्र, 50 किलो स्‍फूरद व 50 किलो पालाश लागवडीच्‍या वेळी घ्‍यावे. त्‍यानंतर 1 महिन्‍याने 50 किलो नत्र प्रति हेक्टरी दयावे. कांदा पिकाला नियमित पाणी देणे महत्‍वाचे असते. खरीप हंगामात 10 ते 12 दिवसाच्‍या अंतराने तर उन्‍हाळी रब्बी हंगामात 6 ते 8 दिवसांनी जमिनीच्‍या मगदुराप्रमाणे पाणी द्यावे.
